Trong lần đầu tiên đáp xuống hành tinh, nhân vật của bạn sẽ được một người lạ mặt tử tế đề nghị giúp đỡ bạn bay vòng quanh và hướng dẫn cách chơi game. Các nhiệm vụ trong phần hướng dẫn này dành cho những người mới chơi Escape Velocity hoặc những người cần gợi nhớ nhanh cách chơi. Những game thủ trung thành với Escape Velocity có thể chọn cách phớt lờ người lạ mặt và tự bắt đầu hành trình của mình.
Sau một thời gian, bạn sẽ thấy mình bị cuốn vào cốt truyện thay đổi phức tạp của game, yếu tố khiến cho câu chuyện về Escape Velocity trở nên tuyệt vời hơn. Người chơi được phép quyết định không tham gia vào cốt truyện chính; tuy nhiên, điều đó có nghĩa là bạn sẽ bỏ lỡ phần hay nhất của game, vì khi đó, bạn chỉ là một tên phi công vô danh giữa vũ trụ bao la với nhiều cơ hội rộng mở trước mắt.
Được phát triển bởi Ambrosia, Escape Velocity mang người chơi đến trung tâm của dải ngân hà đang phát triển vuột trội. Điểm mạnh của Escape Velocity nằm ở khả năng tự do lựa chọn cách chơi. Bạn là fan của Han Solo? Vậy thì hãy trở thành một tay buôn lậu tài trí. Bạn là fan của Marco Polo? Hãy chọn làm thương nhân, mua bán kiếm lời từ những hàng hóa bôi trơn động cơ của ngành thương mại dải ngân hà. Bạn thích làm người xấu? Vậy hãy trở thành cướp biển, mai phục những chuyến tàu chở hàng khổng lồ và chậm chạp, cướp hết hàng hóa, và bắt con tin. Trong game, hầu như bao giờ cũng có hàng tá tác vụ mà những người khác thuê bạn làm. Người chơi có thể làm bất kỳ điều gì mình thích. Gần như không có áp lực nào khiến bạn phải chọn một phong cách chơi duy nhất. Không như các tựa game khác, bạn không phải bắt đầu trò chơi trong vai trò quân thập tự cần cứu lấy vũ trụ. Bạn cũng không cần phải đi theo một con đường định sẵn nào cả. Bạn chỉ là một phi công vô danh giữa vũ trụ rộng lớn với nhiều con đường rộng mở trước mắt. Game có 6 cốt truyện, mỗi cái loại trừ lẫn nhau, và có thể làm thay đổi cấu trúc của dải ngân hà, từ đó làm thay đổi sự cân bằng quyền lực từ chính quyền ngân hà này sang chính quyền ngân hà khác. Trong quá trình chơi, game thủ sẽ phải liên lạc với nhiều đảng phái khác nhau trong không gian. Mỗi đảng theo một đường lối chính trị khác nhau, một số thích tham chiến, để giành ưu thế trước đối thủ. Giữa những cuộc đối đầu và hỗn loạn này, bạn phải quyết định mình đứng về phía nào hay theo phep trung lập.
Bên cạnh cốt truyện chính, game thủ còn có nhiều cốt truyện phụ và các nhiệm vụ nhỏ để hoàn thành. Nhìn chung, game đã có sự thay đổi lớn, không còn những giới hạn như các tựa game trước, và đầy ắp những nhiệm vụ đang chờ đợi người chơi.
